Opowieść Podręcznej – Margaret Atwood

Lektura zaplanowana jeszcze na ubiegły rok i przeczytana z zaledwie miesięcznym poślizgiem tylko dzięki klubowi czytelniczemu Ani :-). Powieść Atwood wywołuje mieszane uczucia. Świat widziany oczami Podręcznej, jednej z pierwszych ofiar reżimu, jest piekłem kobiet, których rola w społeczeństwie została sprowadzona do funkcji reprodukcyjnych. Panujące w nim prawa są barbarzyńskie: ograniczanie wolności, odbieranie dzieci matkom uznanym za „niemoralne”, nieliczenie się z ludzkimi uczuciami. Nie wszystkie kobiety są w takiej sytuacji jak Podręczne, los części z nich (Żony, Marty) wydaje się mniej przykry. Ukazany przez pisarkę przekrój społeczeństwa gileadzkiego to jednak dość ponury obrazek. Mimo zachowania przez niektórych pewnych przywilejów, niczyja sytuacja nie wydaje się godna pozazdroszczenia – ani kobiet, ani (o ironio) mężczyzn, architektów reżimu.

Zwyczaje praktykowane w Gileadzie ukazują absurdalność tego systemu. Scena seksu z Podręczną ma w sobie coś perwersyjnego, opis porodu wydaje się kretyńskim spektaklem wywołującym niedowierzanie, że tyle osób bezmyślnie uczestniczy w tym cyrku, zamiast krzyknąć „król jest nagi”. Ceremonia Wybawiania to gorzki żart, dopełnienie całości obrazu. I chociaż Atwood logicznie uzasadniła powstanie Gileadu, a przy tym nieco przewrotnie (reżim gileadzki jako konsekwencja działalności ruchu feministycznego), to jednak trudno uwierzyć w możliwość spełnienia się takiej wizji – mimo że wydaje się prawdopodobna.

Znacznie bardziej przekonujący jest portret psychologiczny Fredy. Pisarka świetnie oddała uczucia osoby znajdującej się w niewoli, pozbawionej praw i chcącej mimo wszystko przetrwać – dla swoich najbliższych, o których nawet nie wie, czy żyją. Wyłączanie myślenia o swojej sytuacji, by nie poddać się emocjom, rejestrowanie szczegółów otoczenia, by skupić na czymś uwagę i ćwiczyć czujność, docenianie drobnych, małych radości – wszystko to pozwala Fredzie funkcjonować, przetrwać nieludzki czas i wierzyć, że jeszcze kiedyś będzie żyła tak, jak przed nastaniem nowych porządków. Otwarte zakończenie oraz ostatni rozdział pozostawiają czytelnikowi swobodę w domyślaniu się dalszych losów Podręcznej. To niewątpliwy atut tej, trudnej chwilami w odbiorze, powieści.

Moja ocena: 4,5/6